۱۳۸۷ تیر ۲۹, شنبه

تريز ( TRIZ )

TRIZ
(Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch)
«Theory of Inventive Problem Solving»


معناي TRIZ:

واژه TRIZ (تريز) برگرفته شده از حروف اول كلمات در عبارت روسي زير مي باشد :
« Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch » كه برابر انگليسي آن عبارت «Theory of Inventive Problem Solving» (با مخفف TIPS) است كه به معني نظريه حل ابداعانه ي مسئله مي باشد. اين دانش در سراسر جهان تحت عنوان TRIZ شناخته مي شود و متداول شدن اين نام به اين علت است كه بنيانگذار آن، دانشمند خلاقيت شناس روسي، گنريچ سائولويچ آلتشولر (GENRISH.S. Altshuller) (1998-1926) مي باشد.

دانش TRIZ با نام ها و عنوان هاي توصيف گر مختلفي مانند نوآوري نظام يافته، خلاقيت اختراعي، فناوري خلاقيت و نوآوري، روش شناسي اختراع، الگوريتم اختراع، روش شناسي حل مسئله هاي ابداعي، روش شناسي حل ابتكاري و ابداعانه ي مسئله، مهندسي خلاقيت و نوآوري، روش شناسي خلاقيت، خلاقيت شناسي اختراع، خلاقيت شناسي فناوري و مواردي از اين قبيل ناميده مي شود.


تعريف TRIZ:
دانش TRIZ مي تواند در دامنه اي از يك طيف مفهومي و گستره اي از تعاريف قرار بگيرد كه يك انتهاي آن نوعي جهان بيني خلاق يا رويكردي جامع به علوم و فناوري و انتهاي ديگر آن انواعي از ابزارهاي حل خلاق مسئله و فنون خلاقيت و نوآوري را شامل گردد.

آلتشولر TRIZ را تحت عنوان علم فناوري خلاقيت و نوآوري مي داند. با نتيجه گيري از ديدگاه آلتشولر مي توان TRIZ را نوعي علم خلاقيت شناسي (Creatology) دانست.
« TRIZ عبارت است از يك دانش انسان گراي مبتني بر روش شناسي نظام يافته براي حل ابداعانه ي مسئله ».
«TRIZ عبارت است از نوعي رويكرد الگوريتمي براي حل ابداعانه مسائل فني و فناورانه» تحقيقات TRIZ با بيان اين فرضيه آغاز مي شود که يکسري اصول جهان شمول اختراع وجود دارد که مبنايي براي نوآوري خلاق با استفاده از تکنولوژي هاي پيشرفته مي باشد.


تاريخچه TRIZ :
شالوده هاي دانش TRIZ از سال 1946 توسط گنريچ آلتشولر بر اساس نتايج حاصل از مطالعه اختراعات مختلف پايه گذاري شد.
آلتشولر كه پدر TRIZ لقب دارد در 15 اكتبر 1926 در روسيه (شهر تاشكند - شوروي سابق) متولد گرديد. وي كه از همان دوران نوجواني نسبت به ابداعات و اختراعات كنجكاوي و علاقه خاصي داشت و اولين اختراع خود را در سن 14 سالگي انجام داد. وي پس از آن در اداره ي ثبت اختراعات مشغول به كار شد.
كار او كمك به مخترعين براي ثبت اختراعاتشان بود. او در حين كار، گاهي به حل مسائل فني آنان كمك مي كرد. در اين دوران بود كه او دريافت حل مسائل فني كه منجر به اختراع و نوآوري مي شود به اصول و روش هائي فراتر از تكنيك هاي خلاقيت شناخته شده تا آن هنگام نياز دارد.

تفاوت اين تئوري با تئوري هاي ديگر در نوع نگرش مبتكران به حل خلاقانه مشكلات است:
اديسون اعتقاد داشت چاره هر كار، 99 درصد تلاش، كوشش و عرق ريختن و تنها يك درصد الهام است. البته او با در اختيار داشتن ده ها دستيار، در دنياي رقابتي امروز نيز زندگي نمي كرد، بنا بر اين مي توانست دست به انجام هزاران آزمايش بزند.انيشتن نيز به 90 درصد تلاش و كوشش و تنها 10 درصد الهام معتقد بود.

آلتشولر بر اين باور بود كه مي توان به گونه اي نظام يافته با الهام گيري از راه حل هاي خلاقانه قبلي دست به ابداع و اختراع زد و ديگر نيازي نيست كه براي دستيابي به نتيجه مطلوب، هزاران سعي و خطا انجام داد.

آلتشولر در طي مطالعات خود به اين نتيجه مهم رسيد كه يك نظريه اختراع بايستي داراي چند ويژگي اصلي از جمله موارد زير باشد :
1- شامل يك فرايند گام به گام و نظام يافته باشد.
2- بتواند از ميان گستره اي از راه حل ها، مستقيما به بهترين راه حل (راه حل ايده آل يا كمال ) منجر گردد.
3- داراي ويژگي تكرارپذيري باشد.
4- بتواند ساختاري براي دانش ابداع، ارائه نمايد.


آلتشولر بيش از 200000 اختراع ثبت شده (پتنت) را مورد بررسي قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مسئله هاي ابداعي (يعني مسئله هائي كه راه حل آنها مشخص نيست و بايستي آن را با روش هاي خلاق و ابداعي كشف كرد) چگونه حل شده اند.
از بين اين تعداد آلتشولر 40000 اختراع مهم و برجسته و به عبارتي راه حل هاي خلاق و ابداعي اصلي را مورد مطالعه عميق تر قرار داد. براساس نتايج حاصل از اين نوع مطالعات خلاقيت شناسي تحليلي، آلتشولر به كشفيات بسيار مهمي دست يافت و اصول، مفاهيم و روش هاي TRIZ را به عنوان يك علم نوين و بسيار با ارزش به جهان ارائه نمود.


سه نتيجه اصلي اين پژوهشها، به قرار زيراست:
1 - مسايل و راه حلهاي آنها، در صنايع و علوم مختلف تكرار مي شوند؛
2 - روند تكامل فني، در صنايع و علوم گوناگون تكرارپذيرند؛
3 - نوآوريها و اختراعات انجام شده در يك حوزه علمي، بر ديگر عرصه ها و زمينه هاي دانش تاثير مي گذارند.

آلتشولر در 1948 نامه اي به استالين نوشت و به مشكلات مربوط به نوآوري در روسيه اشاره كرد البته اين خلاقيت و نوآوري فوق العاده مهم آلتشولر متاسفانه همانند بسيار از كشفيات و اختراعات كوچك و بزرگ تاريخ در ابتدا درك نشده و با انواع مخالفت ها، مقاومت ها و بي مهري هاي تاسف برانگيز (آنچه كه در خلاقيت شناسي تحت عنوان اينرسي خلاقيت و نوآوري ناميده مي شود) مواجه شد و آلتشولر همانند بسياري از دانشمندان و مخترعين سختي ها و مرارت هاي بسيار زيادي را متحمل گرديد كه مطالعه آن حاكي از اراده والا و تلاش و پشتكار شگفت انگيز آنان است، او بخاطر اين كشف و نامه اي كه به استالين نوشته بود در 1948 به 25 سال تبعيد در معادن سيبري محكوم شد. اما با مرگ استالين در 1953، او نيز با يك سال تاخير آزاد شد. نكته جالب دوران تبعيد و بيگاري آلتشولر اين بود كه او ناخواسته به جايي رفته بود كه دانشمندان بزرگ روسيه در آنجا حضور داشتند و او وارد يك دانشگاه تمام عيار شده بود.
به دليل بي توجهي ها و مخالفت هاي دولت آن زمان، TRIZ نتوانست به خوبي در روسيه ايفاي نقش نمايد و بعدها جايگاه آن شناخته شد. پس از پايان جنگ سرد و گسترش ارتباطات، كشورهاي اروپائي، آمريكا، ژاپن و ديگر كشورها با دانش TRIZ آشنا شده و با پي بردن به اهميت فوق العاده زياد آن بلافاصله آن را جذب كرده و ضمن به كارگيري درصد رشد و توسعه آن برآمدند.
چنان كه در حال حاضر درباره TRIZ به عنوان يك دانش تخصصي تحقيقات وسيعي به عمل مي آيد و اصول و مفاهيم آن توسط بسياري از دانشمندان، پژوهشگران، مديران، مهندسان و كارشناسان رشته هاي مختلف علمي در جهت حل مسائل و ايجاد نوآوري­ها به كار گرفته مي شود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تكامل است.

آلتشولر به عنوان مخترع فنون اختراع و پايه گذار دانش TRIZ با تلاش و پشتكار بسيار جدي به مدت 52 سال در راستاي رشد و توسعه آن يكي از اصلي ترين و موثرترين بنيانگذاران علم خلاقيت شناسي و از بزرگترين دانشمندان قرن بيستم محسوب مي شود(آلتشولر در سال 1998 در آمريكا اين دنيا را ترك نمود). نقش و اهميت نظريه TRIZ شاهكار علمي آلتشولر به قدري است كه از جنبه اي مي تواند در رديف نظريه هاي علمي بزرگي مانند نظريه كوانتومي و نظريه نسبيت قرار گيرد و آلتشولر را با دانشمندان بزرگي مانند پلانك، انيشتين، شرودينگر، پياژه و پائولينگ همسنگ نمايد.

هیچ نظری موجود نیست: